GABA czyli SM?

Kilka dni temu zacząłem analizować działanie jednego z proponowanych przeze mnie leków naczyniowych na stwardnienie rozsiane - antagonisty kanału wapniowego i ogólnie działanie kanałów jonowych. Początkowo postrzegana ciekawostka już po krótkim czasie zamieniła się w mojej głowie w prawdopodobnie kluczowy proces zachodzący w SM.

Od kilku miesięcy zastanawiam się nad wpływem alkoholu na tę chorobę. Co powoduje, że po jednym piwie człowiek zapomina o niesprawnej stopie prawej nogi? Co powoduje, że po kilkudniowym wakacyjnym biesiadowaniu z kieliszkiem wina w ręku noga osiąga najgorszy z możliwych stanów sprawności? W odpowiedzi na te pytania zawarta jest moim zdaniem odpowiedź o przyczynę objawów niesprawności w SM.

Kanały jonowe w organizmach naszych przodków (gdzieś tak w czasie, gdy byli jeszcze meduzami) powstały jako prototyp układu nerwowego kierującego prostymi odruchami. Są to otwierające się pod wpływem określonych czynników chemicznych "okienka" na błonie otaczającej komórkę. Przez ten otwór mogą się przedostawać cząsteczki, dla których błona komórkowa jest nieprzepuszczalna. Tyle tytułem wstępu.

Kluczowymi dla działania komórek nerwowych kanałami są receptory błonowe GABA. Taki receptor jest zestawem pięciu różnych aminokwasów, w stanie zamkniętym szczelnie zamykającym otwór w błonie neuronu. Otwierają ten otwór tylko w sytuacji, kiedy łączą się z cząsteczką GABA. GABA to skrócona nazwa kwasu gamma-aminomasłowego. Przez otwarty receptor przedostają się do wnętrza neuronu aniony chlorkowe i zmniejszają siłę impulsu elektrycznego w neuronie (tzw. pompa sodowo-potasowa) i tym samym zmniejszają siłę impulsu nerwowego płynącego przez wiązkę neuronów i sterującą np. ruchem ręki. Pozwala to np. na regulację siły z jaką trzymamy delikatną szklankę. Gdyby nie receptor GABA z całą pewnością byśmy ją zgnietli lub wypadłaby nam z rąk. Działanie tego mechanizmu pozwala na tzw. bramkowanie elektryczne w neuronie - precyzyjne kończenie impulsu nerwowego.

Wygląda na to, że głównym problemem w SM jest właśnie brak precyzyjnej regulacji impulsu nerwowego w komórkach móżdżku i podwzgórza. Niedowład nogi nie oznacza, że nie mamy nad nią w ogóle kontroli. Problemem przy chodzeniu jest tylko podciąganie niesprawnej stopy do góry (czyli zginanie stopy - podciąganie palców do góry). Ruch przeciwny nie stanowi żadnego problemu. Pozornie taki objaw mógłby być spowodowany brakiem impulsu nerwowego, albo zbyt słabym impulsem np. wskutek uszkodzenia neuronów (tak sądzi neurologia). Jak można się domyślić nadmierne osłabienie impulsu nerwowego mogłoby być też spowodowane nadwyżką GABA. Moim zdaniem jest wprost przeciwnie - problemem jest jego brak.

Receptor GABAa jest sciśle związany z innym receptorem - benzodiazepinowym (BDZ). Pobudzenie receptora BDZ powoduje nasilenie działania kwasu gamma-aminomasłowego, czyli GABA i dodatkowe zmniejszenie impulsu nerwowego płynącego w neuronach. Receptor BDZ jest pobudzany m.in. opiatami, alkoholem etylowym, witaminą B6, kapsaicyną. Cząsteczki tych substancji łączą się z receptorem BDZ, który działa na sąsiedni receptor GABA jak wzmacniacz. 

Doszliśmy do alkoholu, pora więc spróbować odpowiedzieć na naszą zagadkę. Wypity alkohol potęguje działanie GABA i poprawia stan nogi, co oznacza, że wcześniej było go za mało w stosunku do potrzeb. Bez alkoholu przyłączonego do receptora BDZ noga byłaby nadal niesprawna. Dlaczego słabszy impuls podnosi stopę prawej nogi, a mocniejszy nie daje rady? Dzieje się tak, ponieważ ruch stopy kierowany jest przez dwie antagonistycznie działające grupy mięśni. Prostuje stopę bardzo duży i silny mięsień łydki, a zgina ją mały i słaby mięsień piszczelowy. Chodzenie polega na naprzemiennym ruchu jednej i drugiej partii. Raz jedna grupa neuronów, raz druga musi wzmacniać albo osłabiać impuls (grupa łydki z pewnością jest grubsza od grupy mięśnia piszczelowego). W warunkach braku dostatecznej ilości GABA obie grupy neuronów dają zbyt silne impulsy, które zbyt długo zanikają. Większy impuls przeważa, więc wygrywa prostowanie stopy. Gdyby wielkości mięśni były odwrotne, mielibyśmy problem z prostowaniem stopy, a nie zginaniem. Podobnie jest wg mnie z zakłóceniami równowagi - impulsy są zbyt mocne i trwają zbyt długo i nas po prostu buja. Pęcherz moczowy dostaje przy braku GABA zbyt silne impulsy - stąd jego nadwrażliwość.

Można by wyciągnąć wniosek, że SM można wyleczyć heroiną, alkoholem, marihuaną (to akurat próbuje się robić), ostrą papryką. Niestety w ciągu 3-4 dni organizm wytwarza tolerancję na te substancje, i nasz receptor BDZ przestaje wzmacniać działanie GABA. Chyba, że nieustannie będziemy zwiększać dawki. Niestety wraz z nabywaniem tolerancji na te czynniki, organizm nabywa tolerancję na GABA. Powoduje to, że po odstawieniu np. alkoholu chodzimy jeszcze gorzej niż przed imprezą. Na szczęście po kilku dniach sprawy wracają do normy, co sprawdziłem na sobie. Z drugiej strony dobrze, że weekend trwa tylko trzy dni ;-).

Teraz najciekawsza informacja - GABA jest jednym z niewielu neuroprzekaźników, który może być wprowadzany do organizmu przez proste spożywanie, jako lek. Musi to być kontrolowane, ponieważ cała reszta organizmu musi jakoś działać. Poza tym musi jakoś dotrzeć w rejon, gdzie występuje brak. Po drugiej stronie móżdżku występuje ww właściwej ilości (chyba, że macie niesprawną też drugą stopę).

Skąd się bierze brak GABA w pewnych rejonach móżdżku? Z powodu zbyt słabej dostawy natlenionej krwi do tego rejonu. Wniosek z tego prosty, żeby zwiększyć ilość GABA, najlepiej poprawić nieprawidłowe krążenie. Jak widać, znowu wracamy do sedna sprawy.